پایان نامه بررسی كتاب و كتابخانه در تمدن اسلامی و جایگاه آن در ایران و دلایل افول این كتابخانه ها در 114 صفحه ورد قابل ویرایش 

خلاصه

با توجه به اهمیت كتاب و كتابخانه در جهان اسلام، كه ناشی از تعالیم این مكتب آسمانی است، و وجود احادیث و روایات بیشماری از رسول اكرم و ائمه درباره دانش و پژوهش، جایگاه كتاب و كتابخانه در تمدن اسلام به وضوح آشكار می شود.

در دوران تمدن اسلامی دو دوره كلی و بارز وجود دارد، دوران رشد و شكوفایی علم و دانش در این تمدن، كه باعث به وجود آمدن كتابخانه های بسیار بزرگ و كاملی شد كه به كمك دانشمندان و محققان آن زمان به وجود آمدند و دیگر دوره افوق كه در این دوره به دلایل مختلفی از جمله عوامل درونی و بیرونی، افول علم و دانش و در كنار آن كم رنگ شدن نقش كتابخانه ها در جهان اسلام را شاهد می باشیم.

مقدمه

كتاب و كتابخانه در تمدن از درجه و جایگاه ویژه و والایی برخوردار بوده است. این جایگاه بیشتر ناشی از تعالیم مكتب اسلام اس0ت. اسلام؛ مكتب علم و دانش، و مسلمانان را به دانش اندوزی توصیه می كند. احادیث و روایات بیشماری از نبی اكرم و ائمه – علیهم السلام- درباره فضایل علم و دانش كه از طریق كتاب و كتابخانه منتقل می شوند، وجود دارد.

با توجه به عنایت خاصی كه مكتب اسلام به علم و دانش داشته است و راه بهروزی و سعادتمندی را از آن علما می داند، بدیهی است كه توجه به كتاب به عنوان ابزاری با ارزش برای انتشار علوم در خور توجه و دقت است و نباید فراموش كرد كه معجزه پیامبر اسلام خود، كتاب است و در دومین سوره قرآن كریم در ابتدا به كتاب اشاره دارد. " ذالك الكتاب لا ریب فیه هدی للمتقین" (بقره، 2).

اگر چه در روزگاران قدیم، كتاب همچون زمان حال گسترش پیدا نكرده بود، و افراد با سواد و كسانی كه می توانستند بنویسند و بخوانند قشر وسیعی از جامعه نبودند، اما مسلمانان به ویژه در رابطه با اعتقادات دینی خود مبنی بر حفظ و نگهداری قرآن كریم از دستبرد حوادث روزگار و ثبت و ضبط آنچه از پیامبر اسلام می شنیدند، خود را موظف به نگارش می دانستند و بر حفظ و نگهداری آنها مراقبت می كردند.

مسلمانان هر چه از زمان پیامبر دورتر می شدند، خود را به نگارش و ثبت و ضبط وقایع نیازمند تر می دیدند و پا به پای تكامل خط و به همراه حفظ و ضبط قرآن كریم و

آثار پیامبران و معصومین برای كسب اطلاع و آگاهی از اندوخته های اقوام دیگر نیز، تلاش وافر می نمودند.

ابزار و وسایل كتابت در دوران اسلام

مسلمانان در آغاز، تعالیم دینی خویش را از طریق به یاد سپاری به نسل های بعد و دیگران انتقال می دادند. هر چند مواردی موجود است كه مسلمانان از پوست حیوانات و دیگر ابزار نوشتاری نیز استفاده می كرده اند.¹

با پیدایش و ورود پاپیروس، مخصوصا، رونق صنعت كاغذ سازی در میان مسلمانان، در عرصه تعلیم و تعلم و كتابت دگرگونی عمده ای پدیدار شد و به آن سرعت بخشید. نباید فراموش كرد كه ورود علوم و دانش یونانی و كشاكش فكری فرق و مذاهب اسلامی از دیگر عواملی بودند كه بر رونق بازار كتاب و حرفه های وابسته به آن افزودند.

د: استفاده از ارمنه در تجارت ابریشم 

شاه عباس به منظور افزایش تولید ابریشم و سایر محصولات داخلی و توسعه امر تجارت، همچنین سعی نمود تا برخی از شهرها پرجمعیت و آباده و محلی برای جذب افرادی باشد كه در این امر پرورش كرم ابریشم و تولید ابریشم خام و نیز در امر تجارت سررشته و مهارت داشتند. او با انتقال اجباری ارامنه به اصفهان، برای آنان جلفای نو راا بنیان نهاد و با اقدامات مختلفی كه در اصفهان و مجلفا به كار بست، ضمن پر جاذبه ساختن اصفهان برای ورود بازرگانان با حمایت از ارامنه، آنها را در امر تجارت ابریشم به خدمت گرفت. ²² علاوه بر اصفهان، شاه عباس كوشش كرد كه مازندران تا سر حد امكان پرجمعیت و زیبا شود. او را از هر جا كه لازم می‌دانست مردم زیادی را به مازندران منتقل و ساكن كرد. علاوه بر اصفهان، شاه عباس كوشش كرد كه مازندران منتقل و ساكن كرد. سپس به همه آنان زمین داد و وادارشان كرد تا كارهایی را كه در موطن خود انجام می‌دادند در این شهر نیز انجام دهند. به طوری كه در مازندران هنرهای دستی زیادی كه قبلاً وجود نداشت به وجود آمد و وصع زمین در اثر كشت و زرع تغییر بسیار كرد. از این نیرو‌ها، آنان كه زارع بوده و یا مانند گرجی‌ها، ارامنه و سایر مسیحیان و یهودیان به  تربیت كرم ابریشم آشنایی داشتند، دارای زمین و اسباب وادوات لازم و بذر و چادر پا شدند و به كار تولید ابریشم اشتغال یافتند و اطراف فرح‌آباد مملو از درختان توت جهت تغذیه كرم ابریشم شد كه از نقاط مختلف بدان جا آورده و غرس می‌كردند. آذربایجانی‌های اهل شیروان را نیز در این شهر سكونت داد و وادار به فعالیت كرد و آنان را مجبور نمود تا تهیه ابریشم را یاد بگیرند. ²³

در میان بازرگانان مختلف كه به كار تجارت در ایران اشتغال داشتند، از نظر كیفی بیشترین و بهترین آنها ارامنه بودند كه در داخل و خارج كشور به داد و ستد مشغول بودند. یكی از امتیازات تجار ارمنی برای صفویان این بود كه سود عایدی از تجارت قماش توسط ارمنیان، معمولاً در ایران باقی می‌ماند و از كشور خارج نمی‌شد، اما در مورد تجار و شركت‌های خارجی كه شاه از آنها حمایت می‌كرد چنین نبود. لذا یكی از كوشش‌های شاه عباس همین بود كه می‌خواست تجارت بیشتر در دست رعایای خویش از جمله ارامنه باشد تا نصف آن عاید خودش شود و با این كار، پول در ممكلت بماند و نقدینه از كشور به خارج حمل نشود. ²⁴

تكیه شاه عباسس بر ارامنه شاید در دراز مدت حیاتی‌ترین كمكی بود كه وی به اقتصاد ایران كرد. ²⁵ ارامنه جلفا پس از این‌كه به عنوان عاملان شاه عباس در امر تجارت ابریشم درآمدند، با فروش ابریشم‌های شاه در بازارهای اروپا به زودی قابلیت خود را نشان دادند و سر رشته‌ی این كار را به دست گرفتند و مهارت‌های لازم را به دست آوردند. آنان در بسیاری از كشورهای دیگر دارای نمایندگی شدند و در امر تجارت هم خود صاحب سرمایه‌های كلان گشتند و هم خزانه دربار شاه صفوی از سكه‌های طلا انباشته شد. ارامنه توانستند كه روابط خارجی ایران را با كشورهای اروپایی تسهیل كنند و آنها را در تجارت ابریشم ایران وارد سازند.

فهرست

خلاصه. 1

مقدمه. 2

ابزار و وسایل كتابت در دوران اسلام. 3

كتابخانه های تمدن اسلامی.. 3

الف: كتابخانه های شخصی.. 6

ب: كتابخانه های مساجد. 6

ج:كتابخانه های عمومی.. 6

معرفی برخی از كتابخانه های عمومی دوران اسلامی.. 7

كتابخانه حلب.. 7

كتابخانه شاپور. 7

كتابخانه سید رضی.. 8

كتابخانه سید مرتضی.. 8

د- كتابخانه های نیمه عمومی.. 9

كتابخانه فارس... 9

كتابخانه رامهرمز. 9

كتابخانه بصره. 10

كتابخانه ابن شاه  مردان.. 10

كتابخانه صاحب بن عباد. 10

چگونگی اداره كتابخانه ها و نحوه در آمد و مخارج آنها 11

شیوه های تهیه کتاب.. 11

کتابخانه های ایران اسلامی.. 12

دلایل افول كتابخانه های اسلامی.. 15

عوامل برونی.. 16

عوامل درونی.. 16

نتیجه. 17

یادداشت‌ها : 18

Abstract 20

دكتر غلامحسین سعیدیان.. 22

چكیده. 22

كلید واژه‌ها 23

مقدمه. 24

آذربایجان بزرگ و امیرخان تركمان.. 25

پی‌نوشت‌ها و توضیحات.. 36

منابع و مأخذ. 48

سیاست‌های شاه عباس اول در رونق تجاری ایران.. 52

چكیده. 52

واژه‌های كلیدی: 52

مقدمه. 52

اقدامات شاه عباس اول در رشد و تجارت.. 57

الف- امینیت راه‌ها ئ مبارزه با راهزنان.. 60

ب- احداث راه و کاروانسرا 60

ج- حمایت از اتباع خارجی ( بازرگانان و مبلغان مسیحی) 62

د: استفاده از ارمنه در تجارت ابریشم. 66

نتیجه. 68

پی‌نوشت‌ها و یادداشت‌ها 69

فهرست منابع. 73

عنوان مقاله: 77

چكیده: 77

كلید واژه‌ها 78

مقدمه: 78

الف: شهرها 81

ب: رودها و رودخانه‌ها 96

ج: دریاها و دریاچه‌ها 97

د-كوه‌ها 98

ه: دژها و قلاع. 99

و: اماكن جغرافیایی دیگر. 101

پی ‌نوشت‌ها 103

فهرست منابع و ماخذ. 109